Tuyến giáp, một cơ quan nhỏ nằm ở cổ, có vai trò lớn trong điều hòa chuyển hóa và cân bằng nội tiết tố của cơ thể. Những năm gần đây, tỷ lệ người mắc bệnh tuyến giáp tại Việt Nam và trên toàn thế giới đang tăng nhanh một cách đáng báo động. Điều gì đang xảy ra? Và làm sao để bảo vệ sức khỏe của bạn và gia đình?
1. Nguy cơ gia tăng bệnh tuyến giáp – Điều không thể xem nhẹ
Tuyến giáp chịu ảnh hưởng trực tiếp từ môi trường sống, chế độ ăn, trạng thái miễn dịch và cả yếu tố di truyền. Hiện nay, có nhiều yếu tố khiến tỷ lệ mắc bệnh tuyến giáp gia tăng:
🧪 1.1. Ô nhiễm môi trường và hóa chất độc hại
Các hóa chất có khả năng phá vỡ nội tiết (endocrine disruptors) như BPA (trong nhựa), thuốc trừ sâu, chất bảo quản thực phẩm… đang xâm nhập vào cơ thể con người thông qua ăn uống, hít thở và tiếp xúc hàng ngày. Những chất này có thể làm rối loạn chức năng tuyến giáp.
🍜 1.2. Chế độ ăn thiếu cân bằng – đặc biệt là i-ốt
Cả thiếu i-ốt và thừa i-ốt đều có thể gây bệnh tuyến giáp. Việc tiêu thụ quá nhiều rong biển, muối i-ốt, thực phẩm chức năng mà không kiểm soát cũng nguy hiểm như việc ăn uống thiếu i-ốt.
😰 1.3. Căng thẳng mạn tính, rối loạn miễn dịch
Stress kéo dài ảnh hưởng đến trục nội tiết (não – tuyến yên – tuyến giáp). Căng thẳng là yếu tố kích hoạt nhiều bệnh tự miễn – trong đó có viêm tuyến giáp Hashimoto và Basedow.
🧬 1.4. Tăng cường tầm soát và phát hiện sớm
Sự tiến bộ của y học giúp phát hiện bệnh sớm hơn trước, làm tăng số ca được chẩn đoán – nhưng không có nghĩa là bệnh mới xuất hiện gần đây, mà là đã có sẵn nhưng chưa được phát hiện.
2. Phân loại các bệnh tuyến giáp phổ biến
Tuyến giáp có thể gặp nhiều rối loạn khác nhau, từ thay đổi kích thước, cấu trúc đến rối loạn chức năng sản xuất hormone. Dưới đây là các bệnh phổ biến:
🔵 2.1. Suy giáp (Hypothyroidism)
Tuyến giáp sản xuất quá ít hormone → làm chậm chuyển hóa cơ thể.
Triệu chứng: mệt mỏi, táo bón, tăng cân, lạnh, trầm cảm, rụng tóc.
Nguyên nhân phổ biến: Viêm tuyến giáp Hashimoto (bệnh tự miễn), thiếu i-ốt.
🔴 2.2. Cường giáp (Hyperthyroidism)
Tuyến giáp hoạt động quá mức, tiết hormone dư thừa → cơ thể bị “quá tải”.
Triệu chứng: hồi hộp, sụt cân, run tay, khó ngủ, sợ nóng, đổ mồ hôi, mắt lồi.
Nguyên nhân phổ biến: Bệnh Basedow (Graves).
⚪ 2.3. Viêm tuyến giáp (Thyroiditis)
Tuyến giáp bị viêm do virus, tự miễn hoặc sau sinh.
Triệu chứng: Đau hoặc không đau vùng cổ, thay đổi hormone thất thường (lúc cường, lúc suy).
Dạng đặc biệt: Viêm tuyến giáp sau sinh (Postpartum thyroiditis) thường gặp ở phụ nữ mới sinh.
⚫ 2.4. Bướu tuyến giáp (Goiter, Nodules)
Tuyến giáp to ra hoặc có nhân (u), có thể lành tính hoặc ác tính.
Triệu chứng: Cổ sưng, khó nuốt, nghẹn cổ, đôi khi không có triệu chứng.
Cần siêu âm và sinh thiết nếu có nghi ngờ.
🔶 2.5. Ung thư tuyến giáp
Chiếm tỷ lệ nhỏ nhưng đang có xu hướng tăng. Có thể diễn tiến âm thầm, không đau.
Triệu chứng nghi ngờ: U cứng vùng cổ, khàn tiếng, sụt cân, di căn hạch cổ.
Tiên lượng thường tốt nếu phát hiện sớm.
3. Làm thế nào để phòng ngừa bệnh tuyến giáp?
Phòng bệnh tuyến giáp đòi hỏi sự kết hợp giữa dinh dưỡng đúng, lối sống lành mạnh và theo dõi y tế định kỳ.
✅ Chế độ ăn hợp lý:
- Dùng muối i-ốt đủ lượng, không lạm dụng.
- Ăn đa dạng: rau xanh, cá, trứng, các loại hạt.
- Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ nhựa đựng nóng.
- Không tự ý dùng rong biển, tảo biển quá thường xuyên.
🧘 Giảm stress, cân bằng cuộc sống:
- Thiền, yoga, thể dục nhẹ mỗi ngày giúp điều hòa nội tiết.
- Ngủ đủ giấc, tránh làm việc quá sức kéo dài.
🧪 Khám sức khỏe định kỳ:
- Xét nghiệm TSH, FT4, FT3 mỗi năm nếu có yếu tố nguy cơ.
- Siêu âm tuyến giáp nếu thấy cổ to, u cục, nghẹn hoặc có tiền sử gia đình bị bệnh.
👩⚕️ Phụ nữ sau sinh nên theo dõi kỹ:
- Vì viêm tuyến giáp sau sinh có thể âm thầm xuất hiện trong 6 tháng đầu.
4. Khi nào cần đi khám tuyến giáp?
Hãy đến cơ sở y tế nếu bạn có các dấu hiệu sau:
- Mệt mỏi không rõ nguyên nhân
- Tim đập nhanh, run tay, mất ngủ, giảm cân
- Tăng cân không kiểm soát dù ăn ít
- Khó nuốt, nghẹn cổ, khàn tiếng
- Thay đổi tâm trạng, trầm cảm, rối loạn kinh nguyệt
Tuyến giáp – tuy nhỏ bé nhưng ảnh hưởng toàn diện đến sức khỏe. Việc chủ động phát hiện sớm và phòng ngừa đúng cách có thể giúp bạn kiểm soát và bảo vệ sức khỏe tuyến giáp hiệu quả. Hãy quan tâm đến những dấu hiệu nhỏ nhất, vì cơ thể luôn “nói chuyện” với chúng ta bằng những tín hiệu tinh tế nhất. Hiểu đúng về tuyến giáp là bước đầu tiên để sống khỏe mạnh và trọn vẹn hơn mỗi ngày.
0 comment